De computer

Niemand weet wanneer het is begonnen. Het moet eeuwen geleden zijn geweest, dat we zijn begonnen onze maatschappij in te richten als een computer. Lang voordat er elektronische computers bestonden, hebben we regels bedacht. Al die regels samen vormen een systeem van regels. In werking gesteld gaat zo’n systeem van regels zich gedragen als een computer.
Jaren geleden heb ik voor een geschiedenisfaculteit een databaseje opgezet over de armenzorg in Amsterdam in de 17-de eeuw. Je had toen veel seizoenarbeiders in de haven. Als het werk op was, dan werden ze werkloos en kregen een gemeenteuitkering. Daarvoor golden uiteraard bepaalde regels. Zo kon het ook gebeuren dat iemand het niet eens was met zijn uitkering en een klacht indiende omdat hij vond op grond van de regels een dubbeltje meer had moeten krijgen. Je kreeg dan een hele correspondentie over een dubbeltje of een kwartje.
Als je constateert dat de hele maatschappij als een computerprogramma ingericht is, dan vraag je je af of het ook anders zou kunnen. Eigenlijk heeft niemand een alternatief, hoe zou je het anders moeten doen? Hoe zou je dingen anders kunnen organiseren dan met regels?
Een voorbeeld: in 2007 werd ingevoerd dat je de ziektekostenverzekering per kalenderjaar afsluit en ook alleen per 1 januari op kunt zeggen. Een duidelijke regel. Er waren ook voordeelregelingen, zoals het afsluiten van je verzekering via je werkgever.
Nadat de wet ingevoerd was, was er allerlei reparatiewetgeving nodig. Hoe te handelen bijvoorbeeld, als je in de loop van het jaar bij je werkgever weg gaat? Kennelijk een mogelijkheid waar de wetgever niet aan had gedacht. Zo zie je dat meerdere regels, als ze gecombineerd worden, soms onverwachte effecten hebben. Iedere computerprogrammeur heeft de ervaring, dat als je je zelfgeschreven programma test, er dingen fout gaan, waar je niet aan gedacht had. In dit geval hadden ze dat natuurlijk moeten voorzien, zo ingewikkeld is het niet. Ik zeg wel eens: Als ik als programmeur zulke regels zou afleveren als de wetgever doet, dan zou ik ontslagen worden.