Cognitieve dissonantie

Wat is er aan de hand met onze bestuurders? Ze zijn blind voor de gevolgen van de massa-immigratie en ze zijn doof voor waarschuwingen. Het lijkt wel een epidemie. Alsof er een kwaadaardig virus heerst dat de hersenen van onze elite aantast. Die maakt dat ze collaboreren met vijandelijke moslims. Hoe kan dat?

 

Wat hier werkelijk aan de hand is, is cognitieve dissonantie. Men heeft een bepaalde weg ingeslagen en aanwijzingen dat dit fout was veroorzaken een ongemakkelijk gevoel. Deze inwendige spanning wordt in de psychologie cognitieve dissonantie genoemd. Het is een dissonantie tussen twee cognities, aan de ene kant de kennis van de gemaakte keuze en aan de andere kant de aanwijzingen dat dit fout was. Die dissonantie lossen mensen op door hun opvattingen in overeenstemming te brengen met hun eerdere gedrag. De opvattingen blijven dus dat de ingeslagen weg de juiste was en daar worden opvattingen aan toegevoegd die die zienswijze ondersteunen en de aanwijzingen voor het tegendeel uitschakelen. Zo komt men bijvoorbeeld tot beschuldigingen dat Wilders bevolkingsgroepen tegen elkaar opzet.

In het oorspronkelijke experiment dat cognitieve dissonantie aantoonde moesten proefpersonen een saaie taak uitvoeren, echt eentje waar je met de beste wil van de wereld niets leuks in kon ontdekken. Ze moesten vervolgens aan anderen vertellen dat het een leuk experiment was. Proefpersonen kregen een beloning voor deelname aan het experiment, in de ene groep was dat $ 1,= en in de andere groep $ 25,=. Na afloop werd hen met een formulier gevraagd hoe ze het experiment echt ervaren hadden. De groep van $ 1,= vond het best een leuk experiment, terwijl de groep van $ 25,= er niets aan vond. De verklaring voor dit opmerkelijke verschil is als volgt. Beide groepen hadden aan anderen verteld dat het experiment leuk was. De proefpersonen die $ 25,= kregen, konden zichzelf vertellen dat ze dat voor het geld hadden gedaan; de proefpersonen die $ 1,= kregen voelden zich ongemakkelijk dat ze dat voor zo’n lage beloning gedaan hadden en zij losten deze spanning op door het experiment interessant te gaan vinden.

Volgens leertheorieën reageren mensen op beloningen door het beloonde gedrag meer te gaan vertonen. Bij cognitieve dissonantie zie je juist het omgekeerde: hoe meer je mensen beloont, hoe meer ze zich ervan afkeren. Bij onze mainstream-politici zie je dat hoe meer ze gestraft worden in hun opvattingen – door de zich opstapelende aanwijzingen van het tegendeel – hoe hardnekkiger ze worden om hun foute overtuigingen overeind te houden. We hoeven van onze huidige politici dan ook niets goeds te verwachten, een omslag zullen ze niet maken. Al zou het hele land in een burgeroorlog terecht komen, dan zeggen ze nog: “Als Wilders er niet geweest was…” De enige mogelijkheid is dat alle politici vervangen worden door mensen die zich niet op dit vlak geprofileerd hebben. En dat zal dan ook gebeuren. Helaas gebeurt dat zo laat, dat de maatschappelijke problemen dan al haast niet meer te overzien zijn.

Je ziet hetzelfde psychologische proces ook bij de journalisten die onze media vormen. Een Brexit zou rampspoed brengen. Men had verwacht dat een Brexit er niet van zou komen en in dat geval zou niemand ooit kunnen bewijzen dat de media het mis hadden. Nu het er wel van komt, moeten ze volhouden dat er rampspoed komt en dat knaagt aan hen. De Volkskrant vroeg zich op 12 juli j.l. af of Theresa May de eenheid onder de Britten kan herstellen. Trouw voorspelde op die dag een soft Brexit. Het AD sprak van Thatcher 2.0, dus van iemand met een buitengewone krachtdadigheid. Het is allemaal dezelfde cognitieve dissonantie: als er voor de Britten niet de “verwachte” rampspoed komt, dan moet daar wel iets bijzonders voor gebeuren en daar neemt men alvast een voorschot op. Die eenheid onder de Britten is er natuurlijk al vanaf het moment dat de beslissing genomen is, daar heb je geen sterke premier meer voor nodig. Mensen vechten en ruzieën zolang er nog wat te winnen valt, als er niets meer aan te doen is dan legt men zich daar bij neer. Een Brexit brengt geen economische rampspoed, er is maar één manier om een Brexit uit te voeren, en dat is dat je alle verdragen (zowel met de EU als met landen buiten de EU) opnieuw moet afspreken. De een kan beter onderhandelen dan de ander, maar zelfs met een zwakke premier zou dat geen rampspoed brengen. Een “soft Brexit” en een “Thatcher 2.0” zijn constructies om zelfs bij het uitblijven van de “voorspelde” rampspoed het eigen gelijk overeind te houden.

Als psycholoog begrijp ik dus wel wat er aan de hand is, maar als mens erger ik mij er dood aan. Dit soort gedrag verwacht je misschien van sektes die het einde van de wereld voorspellen, van mensen die toch al niet spoorden, maar je verwacht het niet van de intelligente hoogopgeleide mensen die ons bestuur vormen, of die als journalist de taak hebben om ons te informeren. En ze worden steeds hardnekkiger naarmate voor ons hun ongelijk duidelijker wordt. Ik twijfel of ik in het nieuwe seizoen De Wereld Draait Door weer ga volgen, want met die toenemende hardnekkigheid moet je steeds vaker het eigen gelijk van de linkse kerk aanhoren. Als je op dit moment De Slimste Mens volgt, dan hoor je iedere avond Maarten van Rossem zeggen hoe dom populisten zijn. Dat zei hij vorig jaar ook wel, maar niet zo vaak. Op een gegeven moment gaat dat vervelen. Van de week verklaarde hij de opkomst van de AfD (Alternative für Deutschland) in de voormalige DDR uit de rancune die er onder Ossies nog steeds tegen Wessies bestaat. Zo zie je dat intelligente mensen altijd wel argumenten weten te verzinnen. Ze hebben daarbij zelf niet door wat ze aan het doen zijn. Het heeft geen zin om hun argumenten rationeel te bestrijden, want cognitieve dissonantie is niet rationeel. Als je het ene argument onderuit haalt, staat het volgende argument al weer klaar. Mainstream-journalisten, mainstream-politici, het is beschamend om het vast te stellen, maar je kunt ze niet meer serieus nemen.