Het spook van Adolf Hitler

 

Nooit meer Auschwitz. En Adolf Hitler werd de personificatie van het kwaad. Hij was verantwoordelijk voor de grootste misdaad in de geschiedenis: het systematisch uitroeien van een heel volk. Hij was en is als het ware de duivel in eigen persoon en hiermee is hij ook de grootste angst van de naoorlogse mens geworden. Als er iets belangrijk is, dan is het wel ervoor te zorgen dat dat nooit meer kan gebeuren. Het is niet genoeg om zelf schone handen te houden, verantwoordelijkheid reikt verder, zo vindt men. In onze christelijke traditie zijn mensen geneigd zich schuldig te gaan voelen. Hebben we wel genoeg gedaan om dit te voorkomen? In de burgerlijke stand was ook het geloof van mensen opgenomen. Hebben we het de nazi’s niet veel te gemakkelijk gemaakt met onze uitstekende bevolkingsadministratie? Dat schuldbesef zal er zeker een rol in spelen dat in maatschappelijke discussies de angst voor Hitler nog altijd meespeelt. Bij discussies over het voorkomen van erfelijke aandoeningen bijvoorbeeld: dat is veredeling, dat wilde Hitler ook. Bij discussies over privacy: we moeten oppassen voor een almachtige overheid, want een almachtige overheid is tot hetzelfde in staat als Hitler. Bij discussies over allochtonen is het spook van Hitler het duidelijkst aanwezig. Expliciet wordt opgeroepen om te voorkomen wat er destijds gebeurd is, overigens altijd zonder daarbij de naam Hitler te noemen.

W.O. II heeft zo’n indruk gemaakt, dat kwesties die met de oorlog te maken hebben nog altijd felle discussies uitlokken. Klaarblijkelijk is dat ook zo bij mensen die de oorlog zelf niet hebben meegemaakt. Bij de discussies over de vrijlating van de drie van Breda bijvoorbeeld, in de jaren tachtig, viel het me op dat je ook onder jongeren felle voor- en tegenstanders had. Hitler is niet alleen een van de meest gruwelijke dictators geweest, maar absoluut ook de meest invloedrijke persoon van de twintigste eeuw. Hij heeft de geschiedenis zowel direct als indirect veranderd; direct door zijn oorlogshandelingen en indirect door de psychologische invloed die hij nu nog steeds heeft. Er zijn in de geschiedenis weinig mensen geweest die zeventig jaar na hun dood nog zoveel invloed hadden. Ook in de kunst zien we zijn invloed. In de musical Cabaret eindigen de voorstellingen met “Auf Wiedersehen” en dat moet als een waarschuwing worden opgevat voor het fascisme dat nooit slaapt. Zelfs in kinderboeken wordt ertegen gewaarschuwd. De strijd tegen het kwaad in de Harry Potter-reeks bevat in het laatste deel duidelijke verwijzingen naar het nazisme. En net als in onze wereld is het in de tovenaarswereld zo dat het kwaad nooit bij naam genoemd wordt.

Als emoties over W.O. II een rol spelen gaan deze een discussie totaal overheersen. Het vervelende is dat deze emoties ook discussies gaan overheersen die helemaal niets met de oorlog te maken hebben. Wat heeft erfelijkheid met Hitler te maken? Nog maar kort geleden in De Wereld Draait Door verwees Hanneke Groenteman naar Mengele. Dat sloeg nergens op. En wat heeft privacy met de jodenvervolging te maken? Niets toch? Vanmorgen bij WNL op Zondag werd de link nog gelegd. Bij deze discussies kun je daar nog je schouders over ophalen, maar het wordt ernstig wanneer bij een groot maatschappelijk probleem het discussiëren onmogelijk wordt gemaakt door dit soort emoties.

 

Is er een groot maatschappelijk probleem met betrekking tot allochtonen? Ik moet de vraag even stellen, omdat het probleem door de progressieven ontkend wordt. Ja, er is een groot probleem. De PVV is een protestpartij en als een protestpartij 10% van de stemmen binnen haalt (TK-verkiezingen 2012), dan is er kennelijk heel wat te protesteren. 10% is niet mis, stel je voor: dus 10% van de Nederlandse bevolking heeft last van allochtonen. (Bij de TK-verkiezingen in 2010 haalde de PVV zelfs ruim 15%. De LPF haalde in 2002 17%.) En de mensen verwachten dat al die problemen met de komst van vluchtelingen nog veel groter worden.

Hoe komt het nu dat de progressieven deze problemen niet zien? In de eerste plaats komt dat doordat ze er zelf geen last van hebben. Ze wonen niet in de verloederde stadswijken, ze kunnen zichzelf blijven wijsmaken dat de criminaliteit niets te maken heeft met bevolkingsgroepen maar met sociale status, ze bevinden zich in de comfortabele positie dat ze niet die ervaringen meekrijgen die mensen in de achterstandswijken wel meekrijgen, ze krijgen niet de ervaringen mee die hen van hun geloof af zouden kunnen brengen. In de tweede plaats voelt het wel goed om het beter te weten dan het volk. Herinneren jullie je de Tegenpartij in 1980 nog? Wat werd het domme volk prachtig geportretteerd. Jacobse en Van Es werden levensecht neergezet, zoals alleen Koot en Bie dat konden. Koot en Bie speelden types die echt bestonden. Het waren types die je in het echte Den Haag zo zag rondlopen. Een docent van mij zei eens: “80% van de Nederlanders vinden Koot en Bie niet leuk, omdat ze voelen dat ze op de hak genomen worden, maar ze weten niet precies hoe.” Wat was het heerlijk om je zo verheven te voelen boven de massa. De borrelpraat en schijnoplossingen van Jacobse en Van Es, net als in het echt wist iedereen met een beetje intelligentie dat het zo niet werkte. Gelukkig waren wij verstandiger. En zo denkt men nog steeds. Wij, de progressieven, weten beter dan wie ook wat goed is voor de maatschappij en voor de mensen. En ten derde, het voelt weldadig om goed te doen.

Uiteraard kwamen er protesten tegen deze ontkenning. En nu komt de angst voor Hitler om de hoek kijken. Want er moet altijd gewaakt worden voor het fascisme, dat immers nooit slaapt. En deze “waakzaamheid” leidt tot een gevaarlijke tunnelvisie. Gevaarlijk omdat de leefbaarheid van onze samenleving er vanaf hangt. In de politiek van tegenwoordig wordt ieder protest (tegen de ontkenning) geïnterpreteerd als het gevaar van fascisme. (Of nazisme, of Hitler. Nazisme is een specifiek geval van fascisme.) Iedere tegenstander wordt gezien als een mogelijke Hitler. Hoe dat mogelijk is, wordt verklaard door het mechanisme achter tunnelvisie. Tunnelvisie wil zeggen dat de aandacht geconcentreerd is op één scenario, waarbij het bestaan van alternatieve scenario’s niet wordt overwogen, zelfs niet voor mogelijk wordt gehouden. (Tunnelvisie is bekend geworden van gerechtelijke dwalingen.) Het is menselijk om naar aanwijzingen te zoeken voor het eigen gelijk. Als iemand bij die zoektocht aanwijzingen voor het tegendeel vindt, dan zal hij misschien zijn standpunt bijstellen. Maar die aanwijzingen worden gemakkelijk over het hoofd gezien, omdat men daar niet naar op zoek is. Dan ontstaat tunnelvisie. (Je kunt je eigen tunnelvisie tegengaan door bewust op zoek te gaan naar aanwijzingen die je eigen gelijk juist onderuit halen. Van nature doen mensen dat niet.) We hebben zoëven gezien waarom de aanwijzingen voor het eigen ongelijk niet gezien worden. Wel worden er aanwijzingen gevonden voor dat ene scenario waar men bang voor is. Die aanwijzingen liggen nogal voor de hand in het geval van problemen met een bepaalde bevolkingsgroep, maar het is net als in de discussies over erfelijkheid of privacy: het slaat nergens op. De progressieven laten zich al tientallen jaren gijzelen door het spook van Hitler. Vervolgens probeert men dat spook te bestrijden. In de jaren tachtig deed men dat door het protest te negeren. Die Janmaat was zo dom, die zou toch nooit voet aan de grond krijgen. Toen het protest in de persoon van Fortuyn erg krachtig terug kwam, veranderde men van strategie. Vanaf toen probeerde men het spook te bestrijden door iedereen te overtuigen van de kwade bedoelingen van Fortuyn en later Wilders. Men veronderstelt daarbij een verborgen agenda. Dat is typisch tunnelvisie, want je kunt van een verborgen agenda nooit bewijzen dat die er niet is. Ondertussen blijft men overtuigd van het eigen gelijk, want aangezien Wilders al meer dan tien jaar consequent dezelfde dingen blijft zeggen, blijven de aanwijzingen voor hun eigen gelijk zich opstapelen. Voor veel televisiekijkers zullen de aanwijzingen er juist in gelegen liggen dat de politici ze op die manier duiden. En zo is een tweedeling in de samenleving ontstaan. Je hebt mensen die blij zijn dat Wilders hun problemen aan de orde stelt en je hebt mensen die die problemen ontkennen en Wilders demoniseren. De tunnelvisie vereist dat men Wilders de schuld geeft van de tweespalt die men zelf aangericht heeft. De problemen worden steeds erger, er komen geweldsincidenten. De tunnelvisie vereist dat men Wilders daarvan de schuld geeft. Men voelt wel dat het volk zich tegen hen keert, maar begrijpt niet waarom. Dus zegt men: we moeten de zorgen serieus nemen. Maar dan hebben ze het in een moeite door over het creëren van draagvlak en dat betekent dat ze nog steeds vinden dat het gelijk aan hun zijde is. Het lijkt op een psychose, dat is een waantoestand waarin een psychiatrische patiënt geen reëel beeld heeft van de werkelijkheid. Veel mensen geloven wat er over Wilders beweerd wordt. En zo heeft men een maatschappij gecreëerd waarbij de ene helft van de bevolking boos is omdat ze opgezadeld wordt met problemen en de andere helft zich in een collectieve psychose bevindt. Het zou een uiterst boeiend fenomeen zijn, als de gevolgen niet zo verstrekkend en dramatisch waren. En de problemen worden groter en groter, tot de wal het schip keert.