Pro psychisch

Een onderzoek naar concepten van spiritualiteit

Is het mogelijk dat ziekten psychische oorzaken hebben? De vorige keer – Contra psychisch – heb ik de tegenargumenten besproken. Het leek een absurd idee: psyche en ziekte. Maar misschien is het minder absurd dan het op het eerste gezicht lijkt, want er zijn ook verrassende verschijnselen die wel op een grote invloed van de psyche wijzen.
Een raadselachtig verschijnsel, dat heel bekend is, …

… is het placebo-effect. Als je dokter het zegt, dan werkt het al, ook al is het slechts een snoepje. Ontwikkelaars van nieuwe medicijnen vinden het placebo-effect maar lastig. Je wilt een nieuw medicijn testen op zijn werkzaamheid en dat is heel lastig te meten omdat een groot placebo-effect je metingen verstoord. Experimenten met een controlegroep moeten dubbelblind worden uitgevoerd, dat betekent zowel de patiënt als de experimentator niet mogen weten of het uitgereikte middel echt of nep (placebo) is. Als de patiënt weet dat hij een placebo krijgt, dan werkt het niet. De patiënt moet denken dat het middel echt is. Als de experimentator weet aan wie hij echte of nepmiddelen uitdeelt, dan kan hij onbewust de patiënt beïnvloeden.

De werking van het placebo-effect kan enorm zijn. Het verschilt per aandoening, maar in sommige studies worden verbeterpercentages van meer dan 30 % genoemd. En hiermee komen we op een interessant verschijnsel. Het toedienen van placebo’s zou je bedrog kunnen noemen, maar als je een medicijn zou hebben dat zo goed werkt als het placebo-effect, dan zou je er schatrijk mee worden!

Je zou kunnen denken dat mensen zichzelf wijsmaken dat ze zich beter voelen, terwijl er fysiek geen verbetering is, maar onderzoek wijst uit dat er in bepaalde gevallen weldegelijk ook fysiek een verbetering is. Dick Swaab schrijft “Bij de ziekte van Parkinson, die berust op een tekort aan de chemische boodschapper dopamine, veroorzaakt een placebo meer afgifte van dopamine in de hersenen en zo een vermindering van de symptomen. […] Blijkbaar ‘weten’ de hersenen bij de patiënten die op de placebo reageren in welke gebieden ze de activiteit moeten veranderen om de symptomen te verminderen.” Bij depressieve patiënten geldt een soortgelijk verhaal: “Hersenscans lieten zien dat er een grote overeenkomst was in de activiteitsveranderingen van hersenengebieden tussen de groep die een placebo kreeg en de groep die het echte antidepressivum ontving.” Ook bij pijn ‘weten’ de hersenen wat er nodig is om de pijn te onderdrukken. (Dick Swaab. (2010). Wij zijn ons brein, p.370)
Het placebo-effect is dus geen suggestie, althans niet in de betekenis van bedriegen zoals een illusionist doet; het placebo-effect is echt.

Hoofdpijn

“Hoofdpijnen zijn pas sinds enige eeuwen bekend, in vroegere cultuurperioden kende men deze nog niet. Vooral in de geciviliseerde landen namen de hoofdpijnen toe; hier vermeldt twintig procent van de ‘gezonden’ dat zij aan hoofdpijnen lijden.” (Dethlefsen & Dahlke. (1983). De zin van ziek zijn.) Als dat waar is, dan is dan heel opmerkelijk. Het ligt dan voor de hand dat dit te maken heeft met wat wij allemaal met ons hoofd doen, dus met mentaal gedrag, met de psyche. Maar hoe weten de auteurs dit eigenlijk! Er bestaan natuurlijk geen aantekeningen waarin staat dat er geen hoofdpijn voorkomt. Zouden er geschriften bestaan waarin een arts hoofdpijn beschrijft als een nieuw fenomeen? Daaruit zou je dan kunnen afleiden dat het daarvoor niet bestond. Dethlefsen en Dahlke geven hierover geen nadere uitleg, ze poneren het als een gegeven.

Infertiliteit

Niet over ziektes, maar toch intrigerend is het niet zwanger kunnen worden. Je hoort wel eens, dat paren die geen kinderen konden krijgen, vrij snel zwanger werden nadat ze de hoop hadden opgegeven. In een oude Prana (tijdschrift voor geestelijke verruiming en randtgebieden der wetenschappen, 1992) worden wat percentages genoemd. Bij 10 % van de ongewenst kinderloze echtparen is er geen enkele medische oorzaak te vinden, men spreekt dan van onbegrepen infertiliteit. Na 3 jaren van onderzoeken zou 36 % van deze echtparen binnen een half jaar alsnog zwanger zijn, na twee jaar lag dat percentage zelfs op 74 %. Dit zogenaamde onderzoekje betrof een kleine groep (56 paren), zodat de conclusies niet erg hard zijn, maar het geeft toch te denken.

Wat nu?

De conclusie moge duidelijk zijn. Het is absoluut mogelijk om met je psyche ziekten in positieve zin te beïnvloeden. Het placebo-effect is hiervoor het sterkste bewijs. De vragen die overblijven zijn: Wat kan wel en wat kan niet? Is totale genezing mogelijk of slechts een vermindering van de klachten? Welke ziekten wel en welke niet? En heel belangrijk: Hoe doe je dat?