Misverstanden tussen je oren

Een onderzoek naar concepten van spiritualiteit

Ziekten hebben psychische oorzaken. Het zit tussen je oren. Het zijn uitspraken uit het alternatieve circuit. Maar zijn ze waar? Wat wordt er eigenlijk bedoeld met psychisch? Men bedoelt daarmee dat de oorzaak psychisch is, dat betekent niet dat de klachten zelf psychisch zijn. Volgens de meest extreme aanhangers van deze denkbeelden heeft alles wat je overkomt een geestelijke oorzaak. Niet alleen ziekten, maar ook bijvoorbeeld ongelukken. Een gebroken arm is ook psychisch. Dit is een belangrijk voorbeeld, omdat het hier heel duidelijk is dat er fysiek ook iets aan de hand is. Het zou dus kunnen dat je door een bepaalde geestelijke toestand jezelf in de situatie brengt waarin je je arm breekt. Ook al is de medische klacht fysiek, dan nog kan de oorzaak psychisch zijn. Een ander duidelijk voorbeeld is de huidaandoening psoriasis. Onder invloed van stress verergeren de klachten van de patiënt. Het is duidelijk dat de symptomen fysiek zijn. Psoriasis is een ziekte van overmatige schilfervorming op de huid en die schilfers zie je duidelijk zitten. Volgens medici zijn psychische factoren van invloed op de ziekte, maar is dat niet het hele verhaal. Immers ook als patiënten in een periode zonder stress zitten, zijn de klachten niet helemaal verdwenen. En er blijkt een erfelijke component te zijn.

Bij sommige ziekten, zoals rugklachten of vermoeidheidsklachten, zijn de symptomen niet duidelijk zichtbaar. Patiënten zijn dan soms opgelucht als hun symptomen door medisch onderzoek aangetoond kunnen worden: “Er is dus echt iets met me, het is meetbaar.” Patiënten zijn soms bang voor aansteller uitgemaakt te worden en dat is meteen het misverstand rond psychische oorzaken. Als er al sprake is van psychische oorzaken – “het zit tussen je oren” – dan is dat geen aanstellerij. Omdat de symptomen fysiek zijn, vinden de meeste mensen de aanduiding “psychisch” onzin. Orenmaffia noemde Karin Spaink de groep hulpverleners die van mening is dat ziekte ‘tussen de oren’ zit. Zij maakte zich boos over de suggestie dat patiënten schuld hebben aan hun ziekte. Het idee van schuld is een misverstand, want de veronderstelling van een psychische oorzaak betekent niet dat de patiënt het expres doet. Ook is het beslist niet zo dat ziekten of aandoeningen over zouden gaan als de patiënt beter zijn best doet. Als je op een stotteraar druk uitoefent om beter zijn best te doen, gaat hij juist meer stotteren. Dus zo simpel kan het niet zijn.

Als er iets waar is van de hypothese dat ziekteoorzaken psychisch zijn, dan is betekent dat geen aanstellerij en geen schuld, samengevat in de zin ‘Een gebroken arm is ook psychisch.’